Tác động của truyền thông trong lĩnh vực y tế: “Con dao 2 lưỡi”

BS Lê Thị Kim Phượng - Trưởng phòng Giáo dục Sức khỏe & Kỹ thuật Nghe nhìn - Trung tâm Truyền thông Giáo dục Sức khỏe TPHCM

Trong thời đại thông tin hiện nay, lợi ích của truyền thông đem lại cho nhân loại rất to lớn trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục…, và cả lĩnh vực y tế. Tuy nhiên, nếu không biết sử dụng, truyền thông dễ trở thành “con dao 2 lưỡi”.

Năm 1981, tại TPHCM có hơn 700 trẻ em từ 15 ngày đến ba tháng tuổi bị nhiễm bệnh lạ, nhập viện tại BV Nhi đồng 1, 2 và tử vong hàng loạt mà không xác định được nguyên nhân. Lãnh đạo ngành y tế lúc bấy giờ đã tập trung mọi phương tiện, sức lực để tìm nguyên nhân và mời chuyên gia Martin Bruyer - Viện Độc chất Paris, sang trợ giúp.Sau nhiều sàng lọc các yếu tố liên quan, vị chuyên gia này đã tìm được trong phấn rôm mà các bà mẹ hay thoa cho con sau khi tắm có chứa chất warfarin - một loại chất độc sử dụng trong thuốc diệt chuột là nguyên nhân gây tử vong cho trẻ. Ngay sau khi có kết quả, lãnh đạo Sở Y tế đã chuyển thông tin này cho báo chí để khuyến cáo người dân không được dùng phấn rôm. Hai tuần sau không còn một trẻ em nào tử vong vì bị nhiễm warfarin nữa. 

Gần đây nhất, đại dịch cúm A/H1N1 diễn ra trong năm 2009 đã gây không ít hoang mang, lo sợ cho người dân vì số ca bị nhiễm ngày một tăng kể từ khi phát hiện ca nhiễm H1N1 đầu tiên. Một trong những nguyên nhân sự hoang mang của cộng đồng bắt đầu từ những nguồn tin không chính xác, gây nên tình trạng người bệnh bị cô lập và không khí đáng sợ từ dịch bệnh. 

Những ví dụ trên cho thấy, truyền thông đại chúng có một vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục, tuyên truyền trong lĩnh vực y tế. Nó có thể giúp người dân phòng ngừa một căn bệnh, ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, cũng như trang bị thêm những hiểu biết về y tế để người dân có thể phân biệt được đúng sai trước các luồng thông tin đa chiều. …, nhưng cũng có thể tạo nên những hiện tượng tâm lý tiêu cực trong cộng đồng nếu thông tin không chính xác. Bên cạnh đó, truyền thông còn giúp thay đổi thái độ chấp nhận hay đồng tình với hành vi trong xã hội như: bỏ hút thuốc, chọn lựa thực phẩm an toàn, quan hệ tình dục an toàn v.v…

Chính vì vậy, để phát huy tác động của truyền thông trong giáo dục sức khỏe thì nội dung thông tin cần phải chính xác. Những khoảng trống về thông tin, nếu không được các nguồn chính thức đáp ứng thì sẽ được lấp đầy bằng những nguồn tin không chính thức, không đầy đủ, thiếu chính xác sẽ dẫn đến nhiều sự kiện không mong muốn. Không chỉ vậy, bằng sự theo dõi quan sát các xu hướng, trào lưu xã hội về một vấn đề liên quan đến sức khỏe, báo giới cũng cần cung cấp những thông tin phản hồi để các nhà chuyên môn, các chuyên gia nghiên cứu giải thích và điều chỉnh kịp thời để nâng cao sức khỏe cho người dân.